Jak odpowietrzyć układ centralnego smarowania? 

W nowoczesnym przemyśle, gdzie liczy się każda minuta pracy maszyn, niezawodność nie jest opcją, lecz absolutną koniecznością. Centralne układy smarowania (CLS) to krwiobieg zaawansowanych urządzeń, zapewniające ich długowieczność, wydajność i bezawaryjną pracę. Jednak nawet w najlepiej zaprojektowanych systemach może pojawić się podstępny problem: zapowietrzenie. Pęcherzyki powietrza uwięzione w magistralach smarnych to nie jest drobna niedogodność. To poważne zagrożenie, które może zakłócić pracę, doprowadzić do uszkodzenia kluczowych komponentów, a w skrajnych przypadkach – do katastrofalnej w skutkach awarii i kosztownych przestojów. 

Dlaczego powietrze w układzie jest groźne?

Smar, jako ciecz, jest praktycznie nieściśliwy. Powietrze, jako gaz, jest wysoce ściśliwe. Gdy pompa próbuje przetłoczyć smar, pęcherzyki powietrza w układzie działają jak mikroskopijne amortyzatory – kompresują się, absorbując energię i ciśnienie, które powinno zostać wykorzystane do przepchnięcia smaru do punktów końcowych. W efekcie, mimo że pompa pracuje, smar nie dociera tam, gdzie jest potrzebny. 

Co gorsza, w samej pompie dochodzi do niszczącego zjawiska kawitacji. Uwięzione w smarze pęcherzyki powietrza, trafiając do strefy wysokiego ciśnienia wewnątrz mechanizmu pompującego, gwałtownie implodują. Każda taka implozja generuje falę uderzeniową i mikroskopijne strumienie cieczy o ogromnej energii, które dosłownie wyrywają materiał z metalowych powierzchni elementów pompy. Długotrwała kawitacja prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia i zniszczenia pompy. 

Ostatecznym skutkiem jest brak smarowania. Niedostateczna ilość środka smarnego w łożyskach, na sworzniach czy prowadnicach prowadzi do gwałtownego wzrostu tarcia, przegrzewania się, przyspieszonego zużycia, a w końcu do zatarcia i katastrofalnej awarii komponentów maszyny. 

Główne przyczyny zapowietrzenia – skąd bierze się powietrze?

Powietrze nie pojawia się w szczelnym układzie bez powodu. Jego obecność jest niemal zawsze wynikiem błędu ludzkiego lub zaniedbania serwisowego.

• Używanie nieodpowiednich narzędzi (np. otwartych wiader), zbyt szybkie wlewanie smaru lub wciskanie go w sposób, który tworzy „kieszenie powietrzne” w zbiorniku, to prosta droga do wprowadzenia powietrza do systemu. 
• Dopuszczenie do sytuacji, w której poziom smaru w zbiorniku spadnie poniżej minimalnego poziomu, jest krytycznym błędem. Pompa zamiast smaru zaczyna zasysać powietrze, które natychmiast trafia do całego układu. 
• Szczególnie niebezpieczne są nawet minimalne nieszczelności po stronie ssawnej pompy (jeśli konstrukcja ją posiada). Wytwarzane tam podciśnienie może aktywnie zasysać powietrze z otoczenia przez nieszczelne złączki, uszczelki czy uszkodzone przewody. 
• Wymiana przewodu, rozdzielacza lub innego komponentu bez uprzedniego, starannego napełnienia go smarem przed montażem, jest równoznaczna z wprowadzeniem do układu dużej objętości powietrza, która następnie musi zostać usunięta. 
• Podobnie jak woda, smar może zawierać pewną ilość rozpuszczonego powietrza. Gwałtowne zmiany ciśnienia i temperatury w pracującym układzie mogą powodować jego wytrącanie się w postaci mikropęcherzyków, które z czasem mogą łączyć się w większe korki powietrzne. 

Czego nie można ignorować? Nieprawidłowości układu centralnego smarowania

• Sygnały dźwiękowe, w tym głośna, nieregularna, „terkocząca” lub „wyjąca” praca pompy smarowniczej jest klasycznym objawem kawitacji i obecności powietrza w jej wnętrzu. 
• Sterownik systemu sygnalizuje alarmy niskiego ciśnienia, pompa nie jest w stanie osiągnąć zadanego ciśnienia roboczego lub jego wartość na manometrze gwałtownie się waha. 
• Po zakończonym cyklu smarowania, inspekcja wizualna punktów smarnych (np. „wianuszków” świeżego smaru wokół uszczelnień łożysk) wykazuje brak dostawy środka smarnego. 
• W układach progresywnych, korek powietrzny może zablokować ruch tłoczka w jednym z rozdzielaczy, co powoduje zatrzymanie całego cyklu i aktywację alarmu na czujniku monitorującym.

Krok po kroku – profesjonalne odpowietrzanie układu centralnego smarowania

Skuteczne odpowietrzenie układu to proces metodyczny, który wymaga precyzji i cierpliwości. 

Faza 1 – przygotowanie i bezpieczeństwo

• Przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac należy bezwzględnie wyłączyć maszynę z zasilania i zabezpieczyć ją przed przypadkowym uruchomieniem, stosując procedury bezpieczeństwa takie jak LOTO (Lockout-Tagout). 
• Należy przygotować zestaw kluczy płaskich, czyste, niepylące szmatki, pojemnik na zużyty smar, ręczną smarownicę (tawotnicę), najlepiej wyposażoną w manometr, oraz zapas odpowiedniego, czystego smaru NILS do uzupełnienia układu. 
• Zawsze, w pierwszej kolejności, należy zapoznać się z instrukcją obsługi i dokumentacją techniczną producenta maszyny oraz samego systemu smarowania. Mogą one zawierać specyficzne dla danego modelu procedury lub lokalizacje punktów odpowietrzających. 

Faza 2 – odpowietrzanie pompy

To absolutnie kluczowy i niepomijalny pierwszy krok. Celem jest zapewnienie, że pompa tłoczy w 100% czysty smar, bez najmniejszych pęcherzyków powietrza. 

1. Zlokalizuj element pompujący w pompie i główny przewód wylotowy.
2. Ostrożnie odkręć przyłącze głównego przewodu smarnego bezpośrednio na wyjściu z pompy (lub na zintegrowanym z nią zaworze bezpieczeństwa). 
3. Uruchom ręcznie pojedynczy cykl smarowania. W zależności od systemu można to zrobić za pomocą dedykowanego przycisku na sterowniku, ręcznej dźwigni lub poprzez zmostkowanie sygnału elektrycznego.
4. Obserwuj smar wypływający z otwartego przyłącza pompy. Początkowo może być spieniony lub wychodzić nierównomiernie. Kontynuuj uruchamianie kolejnych cykli, aż z wyjścia zacznie wypływać jednolity, gęsty strumień smaru, całkowicie pozbawiony widocznych pęcherzyków powietrza.
5. Dokładnie oczyść gwinty i powierzchnie styku złącza, a następnie solidnie przykręć przewód główny z powrotem do pompy.

Faza 3 – odpowietrzanie magistrali i rozdzielaczy

Po upewnieniu się, że pompa jest odpowietrzona, należy usunąć powietrze z całej sieci przewodów i rozdzielaczy.

Metoda 1 (preferowana – z użyciem ręcznej pompy smaru)

1. Pozostaw główny przewód smarny odłączony od pompy systemowej.
2. Do wolnego końca tego przewodu podłącz ręczną pompę smaru (smarownicę) z manometrem. 
3. Zacznij powoli i miarowo pompować smar do magistrali, obserwując wzrost ciśnienia na manometrze. Powolne tempo jest kluczowe, aby tłok smaru wypychał powietrze przed sobą, a nie mieszał się z nim.
4. Kontynuuj pompowanie, aż świeży, pozbawiony powietrza smar zacznie wypływać ze wszystkich, nawet najdalszych punktów smarnych. Nagły, wysoki wzrost ciśnienia może świadczyć o zatorze w układzie. 
5. Po napełnieniu całego układu odłącz ręczną pompę i podłącz przewód główny z powrotem do pompy systemowej.

Metoda 2 (alternatywna – z użyciem pompy systemowej):

1. Zgodnie z dokumentacją techniczną, zlokalizuj punkty odpowietrzające. Zazwyczaj są to specjalne śruby lub korki na końcach magistral rozdzielaczy lub w najwyżej położonych punktach instalacji. 
2. Zacznij od najdalszego punktu w układzie. Delikatnie poluzuj odpowietrznik o jeden lub dwa obroty.
3. Uruchom cykl smarowania. Obserwuj odpowietrznik – początkowo będzie z niego uciekać powietrze (często z sykiem), a następnie mieszanina smaru z powietrzem.
4. Gdy z odpowietrznika zacznie wypływać jednolity strumień czystego smaru, dokręć go. 
5. Powtórz tę procedurę dla kolejnych sekcji układu, systematycznie pracując od najdalszych punktów w kierunku pompy.

Faza 4 – weryfikacja i testy końcowe

Proces odpowietrzania kończy się dopiero po pełnej weryfikacji poprawności działania.

• Po ponownym zmontowaniu układu, uruchom kilka pełnych, automatycznych cykli smarowania. Monitoruj ciśnienie na sterowniku lub manometrze. Powinno ono stabilnie rosnąć do zadanej wartości w fazie tłoczenia, a następnie prawidłowo spadać w fazie dekompresji. 
• Ponownie sprawdź wszystkie punkty smarne, aby upewnić się, że każdy z nich regularnie otrzymuje odpowiednią dawkę świeżego smaru. 
• Dokładnie obejrzyj wszystkie połączenia, które były rozkręcane podczas procedury, w poszukiwaniu najmniejszych nawet wycieków smaru. 
• Po zakończeniu prac, obserwuj pracę maszyny i układu smarowania przez kilka godzin. Zwróć szczególną uwagę na dźwięki wydawane przez pompę oraz stabilność odczytów ciśnienia.